Optimisme

Pangloss doceerde de metafysico-theologocosmo-goed-gelovigologie. Hij bewees op bewonderenswaardige wijze, dat er geen gevolg is zonder oorzaak, en dat op deze best mogelijke aller werelden het kasteel van monseigneur de baron het mooiste kasteel was, en mevrouw de barones de voortreffelijkste van alle mogelijke baronessen. Het is een feit, zei hij, dat de dingen niet anders kunnen zijn dan zij zijn, want daar alles is gemaakt met een bepaald doel, is alles noodzakelijkerwijs gemaakt voor het beste doel. Merk op dat de neuzen geschapen zijn om brillen te dragen; wij dragen dan ook een bril. De benen zijn klaarblijkelijk bestemd om geschoeid te worden; en wij hebben dan ook schoenen aan. De stenen zijn geschapen om gehouwen te worden en kastelen te bouwen; monseigneur heeft dan ook een zeer fraai kasteel……….. bijgevolg hebben zij , die beweren dat alles goed is in de wereld, een dwaasheid verkondigd: zij hadden moeten zeggen, dat alles opperbest is. Candide dus luisterde aandachtig, en geloofde met kinderlijke onschuld; want hij vond mejuffrouw Cunegonda uiterst schoon al was hij nooit vrijmoedig genoeg geweest om het haar te zeggen. Hij kwam tot de slotsom dat, na het geluk, als baron van Thunder-ten-Tonck te zijn geboren, de tweede graad van het geluk moest zijn, mejuffrouw Cunegonda te wezen; de derde haar elke dag te aanschouwen, de vierde: meester Pangloss aan te horen, de grootste geleerde van het gewest en bijgevolg van de ganse aarde.

Voltaire – Candide of het optimisme (1759)