It gewisse Het geweten

Geweten is primair “slecht” geweten. Daaruit blijkt dat elke gewetenservaring allereerst zoiets als een “ schuldig-zijn” ervaart. Maar hoe wordt in de idee van het slechte geweten het blijk van slecht-zijn opgevat? De “gewetensbeleving” duikt op nadat de daad is voltrokken, respectievelijk verzuimd. De stem volgt op het vergrijp en wijst terug naar de gebeurtenis die heeft plaatsgevonden en waardoor het erzijn een schuld op zich heeft geladen. Als het geweten een “schuldig-zijn” te kennen geeft, kan dat niet gebeuren als oproep tot….., maar als verwijzing bij wijze van herinnering aan de op zich geladen schuld.

Heidegger: Zijn en Tijd

Heidegger zegt, dat geweten primair slecht geweten is. Het probleem van een goed geweten is volgens hem, dat iemand zou moeten zeggen “ik ben een goed mens” en dat doe je niet zo snel, zeker niet als je een goed mens bent.

Sykje Zoeken

De erkenning van zijn onwetendheid is de eerste les voor wie naar zijn bewustzijn handelt. Hij die onwetend is zoekt, en als hij gezocht heeft vindt hij de leermeester, en als hij hem gevonden heeft, gelooft hij, en als hij gelooft, heeft hij hoop. En van dat ogenblik af dat hij is gaan beminnen, identificeert hij zich met de beminde, en verlangt vurig zelf te zijn wat hij tevoren bemind heeft.

Clemens van Alexandrië (ca. 150 – 250)

Ynstjoerd Ingezonden

Licht Mogelijk

Hwa wit is’t bêst mar wurdleas dreamen,
inkeld it lok, syn namme net -
hwant licht dat yn dat dryst bineamen
in glâns bislacht, in skientme stjert.

Licht dat it lok syn oantlit keare
en dû dyn oermoed rouwe soest,
ast fan syn lêst geheim de teare
en lichte wale weidwaen woest.

Wês skruten yn dyn hân to krijen
hwat djûr en faei to brekken is –
hwa wit is’t better ’t wurd to mijen
by hwat net út to sprekken is.

Fedde Schurer

In yllúzje Een illusie

Van een roos zegt Silesius:

Die Ros ist ohn warum, sie blühet, weil sie blühet,
sie acht nicht ihrer selbst, fragt nicht, ob man sie siehet

Een roos heeft wel degelijk een waarom. Hij is het product van variatie en selectie…. Ook al vraagt de roos niet met luider stemme of men hem ziet, toch is hij het product van perceptie, namelijk van de manier waarop insecten en andere consumenten hem zien. Hij vraagt zich wel degelijk af hoe hij wordt gepercipieerd. Hij zal zijn zichtbaarheid en aantrekkelijkheid voortdurend verbeteren. De roos zet zijn kleuren, vormen en geuren in om zich via pollendragende insecten en rozenkopers te vermenigvuldigen….. Bedenk daarbij dat de roos helemaal niet bloeit omdat hij bloeit. De roos is het gebruiksvoorwerp van een replicatiemechanisme dat de bloei in dienst heeft genomen voor zijn eigen vermeerdering.

Th.Oudemans

Twee manieren om de roos te bekijken. Aan de ene kant de dichter/mysticus, onder de indruk van de “onschuldige” schoonheid van de roos, aan de andere kant de nuchtere verklaring van het nut van “schoonheid” in verband met vermenigvuldiging. Het doet Doarmer wel wat aan de filosoof Schopenhauer denken, die achter alles, dus ook achter de schoonheid “der blinde Lebenswille” ziet, die alleen maar wil overleven. Doarmer denkt, dat hij uiteindelijk toch voor Silesius kiest, want hij heeft ook de film “The Matrix” gezien.

Gearfetting Samenvatting

Vanmiddag sneeuwde het buiten en Doarmer zat op een plastic stoeltje in een zaal tegenover mensen met microfoons en zij spraken een taal, die Doarmer niet verstond en het ging over zaken, die zijn ziel niet raakten, maar, zoals gezegd, buiten sneeuwde het ……..

In wytsing yn'e wyn Een viking in de wind

Peaskesnie Paassneeuw

Yn it foar A priori

Zo zeggen we van iemand die het fundament van zijn huis heeft ondergraven, dat hij a priori kon weten dat het zou instorten, ofwel , dat hij niet had hoeven wachten op de ervaring dat het werkelijk instortte. Maar helemaal a priori kon hij dit toch ook niet weten. Want dat lichamen zwaar zijn en daarom vallen als de stutten onder hen worden weggehaald, moest hem toch van tevoren door ervaring duidelijk worden.
We zullen dus in het vervolg onder a priori kennis niet zulke kennis verstaan die onafhankelijk is van deze of gene ervaring,maar kennis die absoluut onafhankelijk is van alle ervaring. Het tegenovergestelde hiervan is empirische kennis,oftewel, die kennis die alleen a posteriori, dat wil zeggen,door ervaring,mogelijk is. Van de a priori kennis heet echter dat deel zuiver dat in het geheel niets empirisch bevat. Zo is bijvoorbeeld de propositie dat iedere verandering haar oorzaak heeft een a priori propositie. Deze is alleen niet zuiver, omdat verandering een begrip is dat alleen op grond van de ervaring verkregen kan worden.

Immanuel Kant: de kritiek van de zuiver theoretische rede

Oanreitsje Aanraken

En terwijl ik de trap afsnelde begreep ik iets wat ik eigenlijk al wist, en wel de enige reden waarom niemand mij voor de gek hield, ook al verbleef ik de hele dag bij een school, was dat ze dachten dat ik er altijd was, door verdriet vastgenageld op dat punt van de aarde, en dat gegeven was een van de weinige zekerheden in hun leven geworden, misschien wel de enige, en op een vreemde manier stelde het hen gerust, zodat ze, als ze me kwamen opzoeken, de moed vonden om ook hun eigen leed onder ogen te zien, bovenal om het te erkennen, het aan te raken en erover te vertellen en zich er even van te bevrijden.

Sandro Veronesi: Kalme chaos

It lân G. Het land G.

Tinzen oer in wite Peaske Gedachten over een witte Pasen

Morgen vertrekt Doarmer op zijn reis door de droom naar het land G. Er wordt een witte Pasen voorspeld en hij is benieuwd hoe laag de sneeuwgrens daar in het noorden komt, want het land G. heeft bescheiden heuvels bedekt met even bescheiden bossen. Op zich een combinatie die je overal ter wereld tegenkomt, maar het water en de kliffen van G. geven het land iets aparts. Dit is het gebied, waar het volk van Doarmer zijn meest verbeten veldslagen heeft geleverd en als je op een zomeravond vanaf een hoogte over het land en het water kijkt, dan begrijp je, waarom het waard is om voor te vechten. Doarmer vraagt zich dat op zijn zwerftocht regelmatig af, wanneer vecht je voor iets? Heel veel dingen,waarover men zich drukt maakt, zijn nog niet waard om een minuut tijd aan te besteden, zeker niet als je een eendagsvlieg bent, maar soms ga je voor iets en de kunst is, de juiste zaken eruit te pakken. Dat is echter niet zo gemakkelijk, want het rad van de hamster staat er altijd en voordat je het weet, ben je op die manier je hele leven lang actief. Soms denkt Doarmer, dat hij iets gevonden heeft, hij onderbreekt zijn zwerftocht , hij vergeet zelfs dat het leven zijn droom is en hij zet zich in. Maar een doarmer is een doarmer en het leven blijft de droom, daarom komt de onvermijdelijke dag, waarop de zwerftocht voortgezet wordt.

In samling Een verzameling

In nuete hin Een brave Hendrik

Of je nu defensief of offensief het gevecht aangaat, jij wilt de hele tijd bepalen hoe het spel wordt gespeeld . En omdat de ander dat ook wil, ook hij wil de situatie definiëren, het tempo bepalen, jou op zijn daden laten reageren, krijg je al snel een gevecht erbij: wie heeft er het initiatief?
Je mag dit niet verwarren met “pro-actief gedrag”, een term die in de managementliteratuur gebruikt wordt om de ondernemingszin en de aanpakkende bereidheid van brave Hendrikken aan te duiden. Nee, bij de rat ligt “initiatiefbereidheid” een stuk subtieler.
Je zult vaak meemaken dat je niets doet, dat je op de achtergrond blijft om de strijd aan te zien en te laten verlopen. De reden dat je niets doet is omdat deze tactiek in al je overwegingen de beste bleek. Soms zul je doortastend in actie moeten komen om de strijd een wending te laten nemen omdat de sterren nu gunstig aan de hemel staan, omdat het ijs zo dik is dat je erop kunt schaatsen. En wanneer je het initiatief dreigt kwijt te raken, dan zal de “ listige” in je moeten opstaan om de regie weer in handen te krijgen.

J.Schrijvers: Hoe word ik een rat?

Oer rotten en eangje Over ratten en bang zijn

Wie rat wil zijn moet durven. Een beetje lef kan geen kwaad. Sommige mensen ontbreekt het daar aan. Zij vrezen de schadelijke gevolgen wanneer het misloopt en lopen daardoor ook hun successen mis.
Eerder heb ik over angsten geschreven, de ondergangsangsten, de faalangsten en de afwijzingsangsten. In je gevechten zul je regelmatig deze angsten tegenkomen en ze zullen zich met verschillende gezichten aan je tonen: als twijfel (doe ik het wel goed?), als futloosheid (waarom zou ik?), als precisiedwang( heb ik alle details onder controle?), als ethiek (mag het wel?) als…. De angst is het duizendkoppige dier, dat als het beste ruikt wanneer je hem als voedsel kunt dienen.
Je bent laf wanneer je vooral de gevolgen voor jezelf het meest vreest. De strijd kan wel eens tot jouw ontslag, jouw afgang, jouw reputatieverlies leiden. Je moet hier ook een goed onderscheid maken tussen het afzien van de strijd omdat deze niet te winnen is en het nalaten van het gevecht omdat je bang bent ten onder te gaan terwijl dat niet het geval hoeft te zijn. Alleen in dat laatste geval spreken we van lafheid.

J.Schrijvers: Hoe word ik een rat?

Voor de schrijver is de ideale “rat”, de amorele professional, die in elk bedrijf en in elke organisatie weet te overleven, doordat hij/zij zich bewust is van “het spel”, dat gespeeld wordt, zich niet laat manipuleren, maar juist in tegendeel het systeem voor zich laat werken. Belangrijk is, dat de rat in zekere zin onzichtbaar blijft en zijn/haar grootste bedreiging zijn de andere ratten, die in wezen met hetzelfde bezig zijn. De rest doet er eigenlijk niet toe.

De tille Het bruggetje

It wie op in tille oer in dûnkere feart
Mei it byld fan 'e moanne deryn-
Mar hoe komt it dat ik dyn namme forgeat,
En dyn byld yn myn siel net mear fyn?

Ik ha dy wol lang yn myn earmen hawn
En wy mienden 't sa earlik en wier-
Jit wit ik de sulveren dauwe oer it lân,
Mar net mear de kleur fan dyn hier.

O fanke, dû wiest sa ienfâldich en from,
En in dichter is wif fan hert,
Mar de rook fan’e kamperfoeljeblom
Dy forjit er syn libben net.

Fedde Schurer

Oer iggen en einen Kant noch wal

Ik beweer daarentegen dat ons dingen zijn gegeven als buiten ons bestaande voorwerpen van onze zintuigen. Alleen we weten niets van dat wat ze op zich mogen zijn. Wij kennen alleen hun verschijningen, dat wil zeggen, de voorstellingen, die ze in ons teweegbrengen doordat ze onze zintuigen aandoen.Ik geef dus wel degelijk toe dat er buiten ons lichamen zijn, dat wil zeggen, dingen die we, ook al zijn ze ons volledig onbekend als het gaat om dat wat ze op zich mogen zijn, niettemin kennen door de voorstellingen die hun invloed op onze zintuiglijkheid ons verschaft. We noemen deze dingen lichamen; een woord dat dus alleen de verschijning aanduidt van dit ons onbekende, maar desalniettemin werkelijke voorwerp. Kan dit idealisme worden genoemd? Het is eerder precies het tegenovergestelde hiervan.

Immanuel Kant (1724-1804): de kritiek van de zuiver theoretische rede

Kant zegt hier, dat men zijn opvattingen niet idealistisch kan noemen, want hij gaat ervan uit dat er buiten ons wel een “werkelijkheid” bestaat en dat wij die dus niet in onze geest creëren, maar wij kunnen deze werkelijkheid, das Ding an sich, nooit echt kennen, want zij bereikt ons via onze zintuigen. Wat wij slechts kunnen kennen zijn “Erscheinungen”.

Doare Durven

Onze godsdienst heeft aan deemoedige, contemplatieve mensen altijd veel meer eer bewezen dan aan mensen van de daad. Hij heeft nederigheid, onthechting en verachting van wereldse zaken altijd tot ideaal uitgeroepen, terwijl heidense religies grootmoedigheid, lichamelijke kracht en alles wat van mensen durvers maakt, ophemelden. En als onze godsdienst van je eist dat je sterk bent, wenst hij je in feite veel meer sterkte toe om jouw lijden te aanvaarden dan om initiatieven te nemen die lijden kunnen voorkomen of uitschakelen.
Dat levensideaal lijkt de wereld te hebben verzwakt en haar als prooi te hebben overgeleverd aan schurken, die haar, met succes en zonder risico, als hun eigendom beheren.

Machiavelli

Tiid fergrieme Tijd verspillen

Castruccio placht te zeggen dat een man alles moet aandurven en nooit de moed mag verliezen; en dat God de dapperen liefheeft aangezien hij hen gebruikt om de lafaards een pak slaag te geven.

Wie zijn kansen niet grijpt, houdt daar alleen een kater aan over. Terwijl je bekvechtend met het lot, je tijd verspilt en je blind staart op je ijdele dromen, merk je niet, kluns, en voel je niet hoe je kansen aan je handen ontglippen.

Je kunt een gevecht niet ontwijken wanneer je vijand tot elke prijs wil vechten.

Als je een veldslag moet verliezen, red dan tenminste je eer. En ongetwijfeld zul je meer eer behalen wanneer je al vechtend verliest dan door gelijk welk alternatief.

Machiavelli (1469 – 1527)

De goadinne en it bonkje De godin en het kluifje

Vele prominenten waren bij de voorstelling aanwezig, zo ook de godin Aphrodite, die het zich tijdens de pauze goed liet smaken, op de foto kluift ze net een kippenpootje af. Ze was zeer tevreden over het stuk en hoe het gespeeld werd. “ Vooral de persoon, die mij moest uitbeelden, deed dat fantastisch, nou ja voor een sterveling natuurlijk”.

As in brims Als een horzel

Wat schrokken die vrijers! Zoals een kudde runderen in de lente, wanneer de dagen lengen, bestookt door een horzel, in de wei op de vlucht slaan, zo vluchtten zij de zaal door. Maar als gieren vielen Odysseus en zijn mannen op hen aan. En zoals de vogels omlaag weg zoeken te wieken in de hogere luchten, als die roofvogels neerdalen vanuit het gebergte, maar geenszins aan die gewiekste jagers ontkomen, tot bewondering van allen, die het zien, zo ook zaten de koning, diens zoons en de herders de naar alle kanten uiteenstuivende vrijers na. Allerwege steeg gekerm op; schedels spleten; over de vloer stroomde het bloed.

Odyssea

Doarmer is gisteren naar een toneelvoorstelling geweest heel ver weg en hij heeft heel lang in de bus gezeten . De voorstelling was in een grote stad en steeds als Doarmer onderweg een stad zag dacht hij , dat hij er al was, maar dr.Oetker , die ook in de bus zat en wel vaker in die verre streken komt, zei dan steeds, nee dit is Zeist ,Woerden of Gouda, de stad waar wij naar toe gaan is nog veel groter en dat was ook zo. Toen de bus eindelijk aankwam en Doarmer de zaal binnenging, mocht hij helemaal vooraan zitten, zodat hij niets miste en daar waren buurman en de huisvrouw en zo ook.Het toneelstuk ging over een zwerver (in het Fries een doarmer), die Odysseus heette en best wel wat problemen had in zijn leven, o.a. met goden en vrouwen en zo. Maar deze Odysseus had duidelijk een cursus omgaan met agressie gevolgd, want op het eind had hij de problemen keurig met zijn zwaard opgelost. Op zo’n moment wordt Doarmer wel weer hard geconfronteerd met het feit, dat hij niet een dergelijke cursus heeft gehad. Oh ja, en er lag ook nog een tuinslang op het toneel, zodat het bloed opgeruimd kon worden en dat zal die Odysseus vast bij de cursus hebben geleerd.

It ekonomysk wûnder Das Wirtschaftswunder

Als abonnee op het tijdschrift van de Nederlandse Bank probeert Doarmer altijd op de hoogte te blijven van de nieuwste economische ontwikkelingen. In het laatste nummer op bladzijde 24 staat een zeer interessant artikel over een vrouw,die een tweelingzusje van de huisvrouw te H. had kunnen zijn. Werkelijk een wonder! Als u hier klikt, verschijnt het tijdschrift.

Efkes lins Even rust

Nou, het was me het dagje wel. Doarmer zat aan tafel met een aantal lieden, van wie sommige gisteren een bepaalde cursus hadden gevolgd. De stemming was dus vrij agressief en Doarmer heeft niet geleerd hoe hij daarmee om moet gaan. En toen kreeg I. ook nog een woedeaanval, omdat ze vond, dat ze recht had op een gedeelte van Doarmer’s koekje. Hij wist niet dat iemand zo boos kon worden en het was duidelijk, dat ook I. niet bij de cursus was geweest, want anders had ze niet zo geschreeuwd. Doarmer was dus heel bedroefd, maar gelukkig kwam Bacio en zij gaf Doarmer een heel lief cadeautje, een smurf, en zij zei, jij krijgt deze, omdat hij zoveel op jou lijkt.

Dûm Agressief

Doarmer realiseerde zich vandaag, dat hij niet goed met agressie kan omgaan. Eigenlijk zou hij hiervoor een cursus moeten volgen, maar daartoe krijgt hij niet de mogelijkheid. Soms heeft hij zelfs het idee, dat hij bewust dom wordt gehouden. Andere mensen volgen cursus na cursus, groeien, worden “rijker”, maar niet Doarmer, hij staat altijd langs de zijlijn van het cursusveld.Er blijft hem dus niets anders over dan zelf maar aan de slag te gaan, te onderzoeken hoe deze deficiëntie , dit” brekme “, bij hem is ontstaan. Eerst is hij gaan spitten in de bodem van zijn "zijn", de Friese cultuur. Wat zegt bijvoorbeeld het boek “Dat zijn nou typisch Friezen” over agressie?

De Nederlandse auteur Willem Frederik Hermans schrijft in één van zijn bestsellers iets als: “ iemand riep, laten we hem een pak slaag geven: en dat was natuurlijk een Fries”. Het lijkt wel of Friezen niet de moderne scheiding maken tussen lichamelijke en geestelijke agressie, zodat het één makkelijk tot het ander kan leiden. Kinderen die stout zijn krijgen gewoon een draai om de oren, of als ze heel stout zijn, een pak slaag.

Toen Doarmer dit las, besefte hij, dat hij nog een lange weg te gaan had.

In wierheid as in ko Een waarheid als een v.manager

Van belang is niet of iets waar is, maar of ergens voldoende geloof aan gehecht wordt om in de praktijk te functioneren.

Th. Oudemans

Al onze kennisorganen en zintuigen zijn uitsluitend ontwikkeld met het oog op voorwaarden voor behoud en groei.
Het vertrouwen op de rede en haar categorieen, op de dialectiek, dus de waarde-inschatting van de logica bewijst alleen het door ervaring bewezen nut ervan voor het leven: niet de “waarheid” ervan.

Fr.Nietzsche

Ferbaarne ta jiske Verbranden tot as

Maar de ergste vijand, die gij kunt ontmoeten, zult gij altijd zelf zijn: gij wacht u zelf op in holen en in wouden.
Eenzame, gij gaat de weg tot u zelf! En uw weg voert voorbij uzelf en uw zeven duivelen!
Ketter zult gij uzelve zijn en heks en waarzegger en nar en twijfelaar en onheilige en booswicht.
Wil tot verbranden in eigen vlam moet in u zijn: hoe wilt gij nieuw worden, wanneer gij niet eerst tot as geworden zijt?........
Ga met mijn tranen in uw eenzaamheid, mijn broeder. Ik heb hem lief, die boven zichzelf uit scheppen wil en zo te gronde gaat.

Nietzsche: Also sprach Zarathustra