De ruimte kan niet van ervaringen afgeleid zijn, doordat ze aan iedere ervaring reeds ten grondslag ligt. Wat ik als werkelijkheid waarneem, neem ik in de ruimte waar. Zij is voorwaarde, opdat er anders geen voorwerp voor mij kan zijn. Men kan zich nooit een voorstelling ervan maken, dat er geen ruimte zou zijn, wel kan men echter alle voorwerpen eruit wegdenken.
Wanneer dingen als zodanig ons in de ruimte verschijnen, doen zij dit volstrekt niet noodzakelijkerwijs voor alle mogelijke subjecten. “Want wij kunnen van de aanschouwingen van andere denkende wezens in het geheel niet beoordelen of ze aan dezelfde voorwaarden gebonden zijn die onze aanschouwingen beperken”. Alleen van het “ standpunt van een mens” kan van ruimte gesproken worden. Voor de tijd worden overwegingen en bewijzen door Kant op overeenstemmende wijze aangevoerd.
Karl Jaspers over het kenvermogen bij de filosoof Kant
Als ik een tafel zie, nemen mijn zintuigen bijvoorbeeld “kleur” en “vorm” waar. Als ik alle zintuiglijke waarnemingen weglaat , houd ik toch de ruimte over (volgens Kant is deze a priori) net als de “tijd”. Mensen “plaatsen” alles in tijd-ruimte. Maar is dit de werkelijkheid als zodanig (Kant: das Ding an sich), dus de werkelijkheid los van onze waarneming? En betekent dit, dat Kant van mening is, dat onze wereld onwerkelijk is? Kant zegt: De wereld is een verschijning, maar geen schijn. Dit laatste doet Doarmer denken aan de discussie over het bestaan van God, daarover zijn de meningen verdeeld, maar de gelovigen zijn voor ons een realiteit.
Wanneer dingen als zodanig ons in de ruimte verschijnen, doen zij dit volstrekt niet noodzakelijkerwijs voor alle mogelijke subjecten. “Want wij kunnen van de aanschouwingen van andere denkende wezens in het geheel niet beoordelen of ze aan dezelfde voorwaarden gebonden zijn die onze aanschouwingen beperken”. Alleen van het “ standpunt van een mens” kan van ruimte gesproken worden. Voor de tijd worden overwegingen en bewijzen door Kant op overeenstemmende wijze aangevoerd.
Karl Jaspers over het kenvermogen bij de filosoof Kant
Als ik een tafel zie, nemen mijn zintuigen bijvoorbeeld “kleur” en “vorm” waar. Als ik alle zintuiglijke waarnemingen weglaat , houd ik toch de ruimte over (volgens Kant is deze a priori) net als de “tijd”. Mensen “plaatsen” alles in tijd-ruimte. Maar is dit de werkelijkheid als zodanig (Kant: das Ding an sich), dus de werkelijkheid los van onze waarneming? En betekent dit, dat Kant van mening is, dat onze wereld onwerkelijk is? Kant zegt: De wereld is een verschijning, maar geen schijn. Dit laatste doet Doarmer denken aan de discussie over het bestaan van God, daarover zijn de meningen verdeeld, maar de gelovigen zijn voor ons een realiteit.
3 opmerkingen:
Bij het lezen van de opvattingen van Kant, moet Doarmer soms denken aan de woorden van Ludwig Wittgenstein in de Tractatus logico-philosophicus. Daar zegt hij: "Alles wat gezegd kan worden (in de filosofie), kan helder worden gezegd; en waarover men niet kan spreken, daarover moet men zwijgen". Wittgenstein schrijft in het Duits "muβ" en niet "soll". Hij geeft geen bevel, maar zegt in feite,"ook al spreek je, je zegt dan niets".
En toch, als Doarmer probeert Kant te begrijpen met zijn formuleringen, dan vindt hij dat prachtig, ook al is het niet altijd meteen helder.
Waarom vindt Doarmer Kant's formuleringen 'prachtig'?
Omdat Kant, zoals veel filosofen langs de grenzen van de taal balanceert.Doarmer heeft niets met Kant, als deze spreekt over de moraal, want dan hoort hij een dominee, maar hij vindt de opvatting van Kant, dat wij een "structuur" in ons hebben, die wij a.h.w. "overdragen" op de wereld om ons heen fascinerend. Wij kunnen alleen "een menselijke wereld" kennen en niet de wereld als zodanig .Doarmer gebruikt nu ook voortdurend
dit teken " , omdat hij het idee heeft dat de gebruikte uitdrukkingen "tekort schieten", niet precies weergeven wat hij bedoelt. De zakelijke Wittgenstein moet hier weinig van hebben, hij heeft een filosofisch boek geschreven en er eigenlijk bij gezegd : gooi de andere werken maar weg. Op zich waardeert Doarmer zoiets, maar hij gooit niet weg.
Een reactie posten