Een slavenziel

Het redelijke wezen kan weliswaar een dodelijk gevaar lopen door een absurd bevel van de hand te wijzen, maar – zo zegt men – het is voldoende, dat het de dood aanvaardt om vrij te blijven. In zijn vrijheid van denken bewaart het een onbeperkt vermogen tot weigering…. De ware heteronomie (1) begint als gehoorzaamheid niet langer een gehoorzaam bewustzijn is, maar een innerlijke neiging….. Liefde tot de meester vervult de ziel dan zozeer, dat deze geen afstand meer neemt. De vrees vervult de ziel dermate, dat men die vrees niet eens meer ziet, omdat men vanuit die vrees ziet. Dat men slavenzielen kan maken, is niet alleen de pijnlijkste ervaring van de moderne mens, maar misschien wel de weerlegging van de menselijke vrijheid.

Emmanuel Levinas (1906-1995)

(1)Heteronomie staat tegenover autonomie . De heteronome mens accepteert regels van iemand anders of van iets buiten zichzelf .

Levinas heeft ook een opvatting over God : deze staat niet boven de mens maar is terug te vinden op aarde in het gelaat van “de weerloze andere”. Zie in dit verband ook de woorden van de pastoor te H., als hij het heeft over “de ander” .